Thừa Thiên Huế hiện đang lưu giữ một không gian văn hóa, lịch sử về di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua thống kê khảo sát bước đầu có gần 20 di tích, địa điểm di tích lưu niệm liên quan đến Người và gia đình sống trong hai gia đoạn, giai đoạn thứ nhất từ 1895 đến 1901 và giai đoạn thứ hai từ 1906 đến 1909. Thời gian 10 năm của một cuộc đời 79 mùa xuân, nghĩa là tương đương với thời gian sống ở quê nhà và chỉ kém thời Người sống ở Thủ đô 15 năm, mỗi di tích đều có nét đặc thù riêng và gắn với ký ức một thời, tạo nên một giá trị lịch sử văn hóa có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Các hệ thống di tích đó như:

- Di tích Nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở 112 Mai Thúc Loan; nơi đây Nguyễn Sinh Cung (Chủ tịch Hồ Chí Minh) và gia đình đã sống trong giai đoạn từ 1895 đến 1901 và đã lưu giữ nhiều kỷ niệm tuổi thơ vất vả của gia đình, chứng kiến cảnh miệt mài đèn sách của người cha mẫu mực, mọi gánh nặng lo toan đều trên vai người mẹ hiền. Và cũng tại đây, bà Hoàng Thị Loan (thân mẫu Chủ tịch Hồ Chí Minh) hạ sinh người con thứ 4 là Nguyễn Sinh Xin rồi bà Loan mất, sau đó không lâu em Xin cũng đi theo mẹ. Tất cả những kỷ niệm đó đã khắc sâu trong tâm hồn Chủ tịch Hồ Chí Minh cho đến lúc Người đi xa.

- Di tích Nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Dương Nỗ; là nơi cụ Nguyễn Sinh Sắc đã dạy chữ Hán cho hai người con trai là Nguyễn Sinh Cung và Nguyễn Sinh Khiêm (anh trai Chủ tịch Hồ Chí Minh) (1898-1900). Nơi đây gắn với nhiều kỷ niệm tuổi thơ của Bác; Đình làng Dương Nỗ là nơi Nguyễn Sinh Cung thường ra ngồi học, quan sát, tìm hiểu về lịch sử ngôi Đình cũng như đời sống văn hóa của người dân trong làng; miếu Am Bà là nơi Người thường đến chơi và học bài; Bến Đá là nơi cụ Sắc và hai người con thường ra hóng mát và tắm giặt trong những buổi trưa hè. Tất cả đều in đậm trong ký ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng. Chính sự chân tình, mộc mạc của người dân quê đã ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc đến Chủ tịch Hồ Chí Minh, hình thành tình thương yêu vô bờ bến với người dân lao động.

 - Bên cạnh đó, còn phải kể đến nhiều di tích khác cũng để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí của Bác Hồ như: Ngôi nhà dạy trại (47 Mai Thúc Loan, thành phố Huế), nơi đây in dấu cuộc sống làm quan của ông Nguyễn Sinh Sắc và nỗi vất vả phải tự lo cho nhau của hai người con là Nguyễn Tất Đạt và Nguyễn Tất Thành (Chủ tịch Hồ Chí Minh) trong lần thứ hai trở lại kinh thành Huế (1906-1909); tiếp đến là di tích trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba ghi dấu nơi Nguyễn Tất Thành học tập từ 1906 – 1908; trường Quốc Học – Huế từ 1908 – 1909, nơi chứng kiến những năm tháng miệt mài học tập và hoạt động sôi nổi của Người trong phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX; tòa Khâm sứ Trung kỳ là nơi Nguyễn Tất Thành đã tham gia phong trào chống thuế cùng với nhân dân Thừa Thiên Huế vào năm 1908. Cũng từ đây, từ tư duy yêu nước của Người chuyển sang thành hành động yêu nước, đó là một sự chuyển biến về chất dẫn đến quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước của người thanh niên Nguyễn Tất Thành vào năm 1911. Và còn nhiều địa điểm di tích khác in đậm dấu ấn của người thân trong gia đình Chủ tịch Hồ Chí Minh như: Trường Thi, miếu Âm Hồn, Bộ Lễ, Quốc Tử Giám, chợ Xếp, cửa Đông Ba, bến Văn Lâu, ngôi nhà của bà Nguyễn Thị Thanh (chị gái Bác Hồ) giai đoạn 1924 - 1930 trên đường Đặng Thái Thân, thành phố Huế; đặc biệt là địa điểm mai táng bà Hoàng Thị Loan tại núi Bân, thành phố Huế.

- Bên cạnh hệ thống di tích còn có nhà Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế tọa lạc bên bờ sông Hương thơ mộng, được thành lập vào ngày 16/9/1980 theo tình cảm và nguyện vọng của Đảng bộ và nhân dân Thừa Thiên Huế. Với vai trò là một thiết chế văn hóa đặc thù, mang lại cho công chúng những thông tin, những tri thức chân thực, đáng tin cậy và lý thú; phục vụ cho xã hội và sự phát triển của xã hội. Nơi đây đang lưu giữ gần 15.000 tư liệu, tài liệu, hình ảnh, hiện vật, đưa không gian văn hóa vật thể và phi vật thể Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với trái tim và khối óc của mọi người, nhằm góp phần tái hiện lại cuộc sống của Chủ tịch Hồ Chí Minh và gia đình trong thời gian sống ở Huế.

Những dấu ấn Chủ tịch Hồ Chí Minh và gia đình Người để lại trên quê hương Thừa Thiên Huế là di sản văn hóa vô cùng quý giá mà Đảng bộ và nhân dân Thừa Thiên Huế vinh dự và có trách nhiệm giữ gìn, phát huy. Hiện nay, trong hệ thống di tích thì có 4 di tích được xếp hạng cấp quốc gia là: Nhà 112 Mai Thúc Loan; Nhà lưu niệm Bác Hồ ở Dương Nỗ; Đình làng Dương Nỗ; trường Quốc Học-Huế và 5 di tích được xếp hạng cấp tỉnh là: Địa điểm di tích trường Tiểu học Pháp-Việt Đông Ba; di tích Bến Đá; di tích Am Bà; di tích tòa Khâm sứ Trung kỳ; di tích mai táng bà Hoàng Thị Loan. Như vậy, ta đã thấy di tích và hệ thống di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Thừa Thiên Huế là nhiều so với các tỉnh thành trong cả nước.

Nhận thức được tầm giá trị di sản văn hóa Chủ tịch Hồ Chí Minh và sức lan tỏa mạnh mẽ, trong những năm qua Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế không ngừng đẩy mạnh việc đổi mới trong công tác trưng bày, bảo tồn và phát huy giá trị di sản đến với mọi tầng lớp nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế. Thực hiện chính sách, pháp luật về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, tạo mọi điều kiện thuận lợi để nhân dân tiếp cận và thụ hưởng các giá trị văn hóa, bởi giá trị di sản văn hóa không chỉ là nuôi dưỡng đạo đức, tinh thần xã hội mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội.

2. Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế với những đổi mới trong công tác tuyên truyền để đáp ứng quyền tiếp cận và thụ hưởng các giá trị di sản văn hóa Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Huế

Bảo đảm quyền văn hóa ở Việt Nam được thể hiện quan trọng nhất là ở khía cạnh chính trị và pháp lý. Một trong những dấu mốc thể hiện rõ điều đó là Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) "Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc". Những quan điểm, chủ trương mới từ Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) tiếp tục được Đảng ta phát triển trong nhiều văn kiện sau này. Cùng với đó, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho người dân có đời sống văn hóa ngày càng tốt hơn, lần đầu tiên, Hiến pháp 2013 của nước ta đã hiến định về quyền văn hóa là một trong những quyền cơ bản nhất của con người “Mọi người có quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa” (Ðiều 41, Chương II - Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân).

Từ thực tiễn những vấn đề trên, Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế đã tập trung phát huy mạnh các hoạt động sau:

- Công tác đón tiếp khách tham quan: Công tác phục vụ và đón tiếp khách tham quan tại Bảo tàng và các di tích, địa điểm di tích luôn được đề cao quan tâm, mở cửa không bán vé tạo mọi điều kiện cho công chúng tiếp cận. Trong các ngày Lễ lớn của quê hương, đất nước, nhất là trong dịp sinh nhật Bác vào ngày 19/5 hàng năm, Bảo tàng và các di tích đã đón tiếp các tầng lớp nhân dân trong Tỉnh và ngoài Tỉnh, học sinh, sinh viên đến tổ chức các hoạt động, kết nạp Đảng, Đoàn, Đội, xem phim tư liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh, phối hợp tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ phục nhân dân. Hiện nay, Bảo tàng đã thực sự trở thành trung tâm sinh hoạt văn hóa quan trọng của Tỉnh nhà, hàng năm đón tiếp trên 100.000 lượt khách trong nước, quốc tế đến tham quan, nghiên cứu và học tập.

- Công tác di tích: Trong mấy thập kỷ qua, hệ thống di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Thừa Thiên Huế luôn chú trọng đầu tư. Công tác tìm kiếm, xác định địa điểm di tích của Bác Hồ đã được các cấp ủy đảng, chính quyền quan tâm chỉ đạo, các cơ quan chức năng, các nhà chức năng cùng với các nhà nghiên cứu đã khảo sát, xác minh những di tích về Bác Hồ ở Huế để có những phương án bảo tồn, tôn tạo, giữ gìn và phát huy giá trị góp phần làm phong phú cho nhu cầu thụ hưởng của người dân.

- Công tác sưu tầm: Những người làm công tác bảo tàng, luôn quan tâm khai thác đề tài mang tính đặc thù của một bảo tàng tại Thừa Thiên Huế “Bác Hồ với nhân dân Thừa Thiên Huế và Thừa Thiên Huế với Bác Hồ”. Hàng năm phối hợp tổ chức các đợt sưu tầm những tư liệu, tài liệu, hiện vật do nhân nhân Thừa Thiên Huế lưu giữ, nhằm làm phong phú hiện vật, phục vụ cho công tác nghiên cứu và trưng bày, đáp ứng nhu cầu tham quan, nghiên cứu của công chúng.

- Đổi mới trong công tác trưng bày triển lãm và tuyên truyền lưu động: Thường xuyên tổ chức trưng bày tại Bảo tàng, với nhiều chuyên đề về cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trưng bày triển lãm giới thiệu đến công chúng những sưu tập hiện vật gốc được Bác Hồ tặng cho nhân dân Thừa Thiên Huế và tình cảm của nhân dân Huế đối với Bác Hồ qua những sáng tác thể hiện tình yêu thương vô bờ bến đối với Người. Phối hợp với nhiều bảo tàng khác để đưa ra trưng bày những tài liệu, hiện vật gốc làm phong phú thêm hoạt động văn hóa của đơn vị, đặc biệt Bảo tàng còn phối hợp với các nghệ nhân, họa sĩ triển lãm chuyên đề chủ đề như “Nghệ nhân gian với Chủ tịch Hồ Chí Minh”; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với nền văn hóa Việt Nam”; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với danh nhân văn hóa”; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với Di sản văn hóa”; “Câu chuyện đằng sau những kỷ vật”; "Đi qua cuộc chiến"; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với những người bạn Châu Âu”. Tổ chức cuộc thi sáng tác mỹ thuật "Chủ tịch Hồ Chí Minh trong sáng tác của các nghệ sĩ tạo hình Huế"... Nhằm tôn vinh sự tự do sáng tạo văn hóa, nghệ thuật về cuộc đời Bác Hồ kính yêu và xem đây cũng là một quyền được thể hiện và thực hành văn hóa hay nói cách khác các cá nhân và cộng đồng có quyền được bày tỏ, thể hiện những sáng tạo mang tính riêng, cá nhân của mình.

Thực hiện đa dạng hóa hoạt động tuyên truyền tại các di tích lưu niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng còn tổ chức các hoạt động tìm hiểu, khám phá, sinh hoạt ngoại khóa cho học sinh trên địa bàn, xây dựng nhiều chương trình tuyên truyền mới, phong phú nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục di sản Chủ tịch Hồ Chí Minh để phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa của mọi tầng lớp nhân dân. Bảo tàng luôn nhận thức rằng, không phải mọi công chúng đều có điều kiện đến tận di tích, nhà trưng bày để tham quan, nên hàng năm Bảo tàng đều tổ chức những đợt triển lãm lưu động tới tận các địa phương vùng sâu vùng xa với các chủ đề phong phú đa dạng như: "Sức sống người miền Tây Thừa Thiên Huế". Từ những tư liệu, hiện vật được sưu tầm từ trong nhiều năm của con người mền Tây A Lưới, đã xây dựng thành các nội dung trưng bày hình khối, với những câu chuyện, hình ảnh, hiện vật gốc được chọn lọc đặc sắc, chuyển tải đến công chúng sức sống bền bỉ qua gian nan, thử thách của mảnh đất và con người miền Tây Thừa Thiên Huế

Thực hiện các đợt tuyên truyền giáo dục tại một số trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học thổ thông, các trường trong Đại học Huế, nhằm hưởng ứng phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” của ngành Giáo dục. Đa dạng hóa các hoạt động giao lưu, sáng tác nghệ thuật như: thi vẽ tranh “Bác Hồ với thiếu nhi”, “Bác Hồ với Thiếu niên Nhi đồng”. Tổ chức cuộc thi "Học sinh Huế với Bác Hồ" dưới hình thức rung chuông vàng tìm hiểu về tiểu sử, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngoài ra Bảo tàng còn xây dựng phim tư liệu, về những năm tháng Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với gia đình sinh sống ở Huế với chủ đề “Theo chân Bác” để chiếu tại Bảo tàng, các di tích lưu niệm và một số địa phương vùng sâu, vùng xa trong những đợt tuyên truyền.

Bên cạnh các hoạt động trên, công tác xã hội hóa đang từng bước phát huy có hiệu quả trong toàn bộ ngành văn hóa, thể thao và du lịch (theo Nghị quyết 05/2005/NQ-CP ngày 18/5/2005 và Nghị định 69/2008/NĐ-CP ngày 30/5/2008 của Chính phủ về đẩy mạnh xã hội hóa và khuyến khích xã hội hóa đối với một số hoạt động). Bảo tàng đã kêu gọi nhân dân thực hiện xã hội hóa các di tích, đây là một trong những điểm mới nhằm phát huy quyền tiếp cận, quyền tự do và quyền tham gia góp ý xây dựng di sản văn hóa của nhân loại. Một mặt cho phép người dân được tham gia vào đời sống văn hóa, mặt khác chính họ cũng được hưởng lợi từ các sinh hoạt ấy và qua đó các sinh hoạt văn hóa được bảo tồn, góp phần tuyên truyền nhận thức để bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hàng năm Bảo tàng còn tổ chức các hội thảo khoa học, tọa đàm, gặp gỡ các nhân chứng lịch sử nhằm nâng cao kết quả nghiên cứu về thân thế, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời xem đây cũng là một hình thức tuyên truyền có hiệu quả đến công chúng, đẩy mạnh quảng bá hình ảnh trên các phương tiện thông tin đại chúng như; sách báo, internet, website của Bảo tàng, xuất bản ấn phẩm, hình thành những tour tuyến tham quan miễn phí hệ trong hệ thống di tích và tại Bảo tàng, để qua đó đưa di sản văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với nhân dân một cách đầy đủ nhất.

Như vậy, có thể thấy cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức, tác phong của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam và từ di sản văn hóa dân tộc đã mở rộng biên độ thành di sản văn hóa thế giới,  hình ảnh Người mãi mãi là tấm gương tỏa sáng trên bầu trời Việt Nam, là điểm tựa vững chắc trong hành trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ngày nay, con người có thể tiếp cận, thụ hưởng và sáng tạo giá trị văn hóa qua nhiều hình thức lựa chọn nên sự đổi mới trong công tác trưng trưng bày triển lãm và cách thức tuyên truyền làm sao để đáp ứng con người có thể tiếp cận được, cũng là một trong những quyền ngày càng được coi trọng, trong việc phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi cá nhân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hồ Chí Minh, Sắc lệnh số 65 về nhiệm vụ của Đông Phương Bác cổ học viện 23/11/1945.

2. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Nxb Tư pháp.

3. Bảo tàng Hồ Chí Minh (2008), Hồ Chí Minh tiểu sử, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

4. Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế (2000), Di tích, địa điểm lưu niệm lưu niệm Bác Hồ và gia đình ở Thừa Thiên huế, Nxb Thuận Hóa, Huế.

5. Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Nghiên cứu, xác minh tư liệu và di tích Hồ Chí Minh thời kỳ 1890 – 1911, Nxb Thuận Hóa, Huế.

6. Luật di sản văn hóa và văn bản hướng dẫn thi hành, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2003.